Bouwstenen voor zorgzame buurten in Overijse

03 Oktober 2024

Bouwstenen voor zorgzame buurten in Overijse

“In sommige wijken in Overijse, bijvoorbeeld de Marnixwijk, wil Groen een ontmoetingsplek creëren centraal in de wijk en dit zeker voor de oudere of de minder mobiele inwoners, best binnen een afstand van 700 meter.” – Myriam Vanderlinden

In 2021 lanceerde het Vlaams Gewest een projectoproep ‘Zorgzame buurten’. In totaal hebben 133 buurten ingetekend. De resultaten van deze projecten zijn een bron van inspiratie voor Overijse.

Wat zijn zorgzame buurten? Mensen wonen er comfortabel in hun eigen woning of vertrouwde buurt. Het is een buurt waar jong en oud elkaar kennen en helpen. In een zorgzame buurt staat levenskwaliteit centraal, voorzieningen en diensten zijn er voor iedereen toegankelijk. Iedereen voelt er zich goed en wordt geholpen, ongeacht de ondersteuningsbehoeften.

Een zorgzame buurt is opgebouwd uit 8 bouwstenen:

1. Voldoende sociale netwerken
Een zorgzame buurt is gestoeld op solidariteit en zorgzaam samenleven. Ontmoeting creëren is hierbij cruciaal. Enkel als mensen elkaar kennen, zullen ze na een tijdje elkaar vertrouwen en ook bereid zijn om elkaar onderling te steunen.

In sommige wijken in Overijse, bijvoorbeeld de Marnixwijk, wil Groen daarom een ontmoetingsplek creëren centraal in de wijk en dit zeker voor de oudere of de minder mobiele inwoners, best binnen een afstand van 700 meter. Door elkaar te ontmoeten hebben we sociale contacten en vergroten we ons sociaal netwerk. Na een tijdje durven mensen hierdoor om hulp of ondersteuning te vragen en aan de andere kant durven mensen hulp aan te bieden, zonder het gevoel te hebben dat ze zich opdringen.

Ontmoeting kan via buurtbabbels, onthalen van nieuwe bewoners in de buurt, koffie-rondes in de buurt.

In verschillende gehuchten van Overijse is er vergrijzing en vallen een aantal diensten weg, denk maar aan Eizer, Terlanen en Tombeek. Geen winkel, geen bakker of slager, geen bankautomaat,… In de gemeente Zandvoorde – waar ze hetzelfde probleem hadden – zijn ze door een samenwerking met vzw Lovie erin geslaagd om terug een dorpswinkel te creëren met een ontmoetingsplaats voor de inwoners.

In een zorgzame buurt is iedereen gelijkwaardig, of het nu een buurtbewoner is, een school in de buurt, het lokaal bestuur, of een zorgorganisatie.

2. Iedereen heeft krachten en talenten
Iedereen, elke persoon, elk gezin kan op bepaalde momenten in zijn/haar leven ondersteuning en hulp gebruiken en ook ondersteuning geven aan anderen. Burenhulp is dus wederkerig. Mensen helpen elkaar omdat je iets kan betekenen voor een ander en dat geeft een positief gevoel.

Er bestaan handige digitale tools (bijv. Hopler) die de vraag en het aanbod inzake ‘het kleine helpen’ op elkaar kunnen afstemmen. Maar achter de tool moet er zeker een gezicht zitten, niet elke inwoner is digitaal even handig. Daarnaast is een aanspreekpunt ook gemakkelijk om in te kunnen gaan op vragen van de inwoners.

3. Sensibiliseren en informeren
Werken aan een zorgzame buurt vraagt goede communicatie. Iedereen, zowel de buurtbewoner, als de vrijwilligers en de professionele hulpverleners moeten op de hoogte zijn van het bestaande welzijns-, zorg- en ander ondersteuningsaanbod.

Om de gemeentediensten toegankelijker te maken, stelt Groen voor dat verschillende diensten (sociale dienst, thuisdiensten, burgerzaken,…) in de toekomst maandelijks aanwezig zullen zijn in de verschillende gehuchten en/of wijken van Overijse.

4. & 5 Detectie en toeleiding
In zorgzame buurten wordt een link gelegd tussen informele zorg (bijv. mantelzorg of burenhulp) en formele of professionele zorg. Zo vinden mensen met complexe hulpvragen sneller en gemakkelijker de weg naar de professionele hulpverlening en kan de professionele hulpverlening die informele zorg ook beter ondersteunen. In een zorgzame buurt komen zo de noden van kwetsbare mensen vlugger naar boven.

Door aanwezig te zijn in de gehuchten en/of wijken kan er vlugger en directer ingespeeld worden op noden. Momenteel bereiken we nog niet alle inwoners die nood hebben aan ondersteuning. Misschien is het project ‘Koffie met formulieren’ in Zonnebeke iets voor onze gemeente? De sociale dienst gaat er samen met inwoners een koffietje drinken om zo te kijken op welke ondersteuning ze recht hebben.

6. Intersectorale samenwerking
In een zorgzame buurt werken het lokale bestuur, welzijns- en zorgprofessionals en andere actoren samen om welzijns- en zorgnoden aan te pakken. Deze samenwerking is gericht op preventie, gezondheidsbevordering en integrale zorg en ondersteuning van personen.

Zorgzame buurten gaan dus breder dan enkel het domein Zorg. Ook andere sectoren zoals ruimtelijke ordening (bijvoorbeeld levensloopbestendig bouwen, alternatieve woonvormen,…), vrije tijd (organiseren van laagdrempelige culturele activiteiten in de wijk, mobiele bibliotheek,…), publieke ruimte (zitbanken, groenvoorzieningen,…), mobiliteit (goede fietsverbinding, brede en goede voetpaden,…), huisvesting, vrijwilligerswerking, jeugd, werk, sociale economie, … moeten betrokken worden.

7. Analyse & evaluatie
De eerste stap in de opbouw van een zorgzame buurt is een buurtanalyse. Elke buurt is uniek en heeft andere noden. Op basis hiervan bepalen de verschillende partners (buurtbewoners, lokaal bestuur, zorgorganisaties, … ) prioriteiten. Op basis van deze prioriteiten worden de noodzakelijke partners in kaart gebracht en bepaald op welke manier en wanneer ze betrokken worden. De laatste belangrijke stap is het evalueren van de werking van de zorgzame buurt, eruit te leren, ze aan te passen.

8. Rol van de gemeente
Het lokale bestuur is steeds betrokken partij bij een zorgzame buurt. Vanaf de start van een zorgzame buurt kan er heel wat interessante beleidsinformatie naar boven komen over welzijn, zorg, ruimtelijke ordening, vrije tijd, … Het is belangrijk dat deze informatie van in het begin wordt opgevangen en doorgegeven wordt aan de juiste diensten en de bevoegde beleidsniveaus. Het is ook belangrijk dat het lokaal bestuur aan de wijkbewoners terugkoppelt wat ze heeft gedaan met de signalen vanuit de buurt.